W poprzednim wpisie wyjaśniłem na czym polega skarga pauliańska. Obiecałem też, że w kolejnym wpisie wyjaśnię, jakie warunki muszą zajść, żeby sąd uwzględnił pozew ze skargi pauliańskiej. Warunków (przesłanek) skargi pauliańskiej jest kilka.
Pozytywne zakończenie sporu sądowego dla wierzyciela będzie zależało od wykazania, że wszystkie te warunki zostały spełnione. Co najważniejsze ? to wierzyciel wnoszący skargę pauliańską musi wykazać (udowodnić) realizację tych warunków, w przeciwnym razie przegra sprawę.
Pokrzywdzenie wierzyciela
Pierwszym warunkiem uwzględniania skargi pauliańskiej jest to, że kwestionowana czynność prawa (np. umowa) musi prowadzić do pokrzywdzenia wierzyciela. Z pokrzywdzeniem wierzyciela mamy do czynienia wtedy, jeśli na skutek dokonanej czynności przez dłużnika (np. zawartej umowy darowizny) majątek dłużnika uległ takiemu zmniejszeniu, że wierzyciel nie będzie mógł skutecznie zaspokoić swojej wierzytelności. Nie koniecznie dłużnik musi pozbyć się całego majątku. Wystarczy, że na skutek dokonanej przez niego czynności zaspokojenie wierzyciela będzie trudniejsze (np. dłużnik sprzeda nieruchomość, a uzyskane w ten sposób pieniądze ukryje przed wierzycielem).
Świadomość dłużnika działania z pokrzywdzeniem wierzyciela
Dłużnik musi mieć świadomość, że na skutek dokonanej przez niego czynności wierzyciel może zostać pokrzywdzony, a zatem może mieć problemy z zaspokojeniem swojej wierzytelności. Należy podkreślić, że nie chodzi o to, żeby dłużnik np. zawierając umowę chciał pokrzywdzenia wierzyciela. Wystarczy, że wiedział o tym, że będzie istniał istotny związek pomiędzy pokrzywdzeniem wierzyciela, a zawartą przez dłużnika umowa (lub inną czynnością).
Świadomość osoby trzeciej, że dłużnik działa z pokrzywdzeniem wierzyciela
Często problematyczne jest wykazanie w toku postępowania sądowego kolejnej przesłanki (warunku) skargi pauliańskiej, jakim jest świadomość osoby trzeciej, że dłużnik działa z pokrzywdzeniem wierzyciela. Osoba trzecia, to podmiot który zawiera z dłużnikiem umowę kwestionowaną przez wierzyciela. Osoba trzecia jako strona czynności dokonanej z dłużnikiem musi zatem również mieć świadomość tego, że dłużnik działa z pokrzywdzeniem wierzyciela, czyli, że wierzyciel będzie miał kłopoty z zaspokojeniem swojej wierzytelności na skutek zawartej umowy pomiędzy dłużnikiem, a osoba trzecią. Pewnym ułatwieniem dla wierzyciela jest możliwość wykazania jedynie tego, że osoba trzecia ? nawet jeśli nie widziała o świadomości dłużnika ? to przy zachowaniu należytej staranności powinna była wiedzieć.
Warto w tym miejscu zaznaczyć, że to osoba trzecia jest pozwanym w sprawie ze skargi pauliańskiej. Tzn. skargę wnosi się właśnie przeciwko tej osobie trzeciej, a nie przeciwko dłużnikowi. Dłużnik może być co najwyżej świadkiem w takim postępowaniu. Z tych względów osoba trzecia będzie żywotnie zainteresowana, żeby wykazywać w toku postępowania sądowego, że nie wiedziała o tym, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela.
Wobec tego, że wierzycielowi jest z reguły ciężko udowodnić, że ten warunek został zrealizowany, w kodeksie cywilnym wskazano przypadki, kiedy należy domniemywać, że osoba trzecia wiedziała o takiej świadomości dłużnika. Domniemanie oznacza, że to osoba trzecia będzie musiała udowadniać brak swojej wiedzy w tym zakresie, natomiast wierzyciel będzie musiał jedynie wykazać fakty objęte podstawą domniemania.
Z takim domniemianiem faktu, że osoba trzecia znała świadomość dłużnika działającego z pokrzywdzeniem wierzyciela będziemy mieli do czynienia w przypadku gdy:
– osoba trzecia była w bliskich stosunkach z dłużnikiem (była np. żoną lub innym bliskim krewnym dłużnika lub nawet jego przyjacielem lub znajomym).
– osoba trzecia była przedsiębiorcą pozostającą w stałych stosunkach gospodarczych z dłużnikiem (np. często handlowała z dłużnikiem)
Te przypadku to właśnie podstawy domniemania, które musi udowodnić wierzyciel, żeby wykazać świadomość osoby trzeciej o tym, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela.
Czynności bezpłatna
Innym ułatwieniem dla wierzyciela jest zasada, stosownie do której jeśli osoba trzecia uzyskała korzyść bezpłatnie (np. w ramach umowy darowizny) nie jest istotne, czy wiedziała, ani nawet czy powinna wiedzieć o świadomości dłużnika. W takim wypadku (korzyść bezpłatna) domniemuje się także, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela jeśli tylko w czasie dokonywania tej czynności był lub stał się niewypłacalny.
