Kapitalizacja odsetek, czyli odsetki od odsetek
Chciałbyś dokonać kapitalizacji odsetek bez zgody dłużnika? Zastanawiasz się, czy kapitalizacja taka jest dopuszczalna? Nie wiesz czy zakaz anatocyzmu jest bezwzględny? A może wierzyciel podsuwa Tobie do podpisania aneks zwiększający świadczenie główne o wysokość zryczałtowanych odsetek?
Z mojego wpisu dowiesz się:
- czym jest anatocyzm,
- kiedy dopuszczalna jest kapitalizacja odsetek,
- odsetki z jakich tytułów mogą zostać skapitalizowane,
- jak prawidłowo dochodzić odsetek od odsetek na drodze sądowej,
- jakie skutki prawne ma naruszenie zakazu anatocyzmu (naliczania odsetek od odsetek).
Anatocyzm to pochodzące jeszcze z greki słowo oznaczające w wolnym tłumaczeniu mnożenie lichwy. Obecnie zwrot ten używany jest jako synonim do wyrażeń: kapitalizacja odsetek oraz procent składany. Te zaś w znaczeniu prawnym oznaczają przypadki, w których obliczono sumę odsetek za określony czas, a następnie poddano ją oprocentowaniu, tworząc w ten sposób kapitał, stanowiący odrębną kategorię prawną.
Innymi słowy, kapitalizacja odsetek wystąpi, gdy istniejące już odsetki zostaną doliczone do kwoty świadczenia głównego, a wierzyciel od tego dnia będzie naliczał odsetki od podwyższonej w ten sposób kwoty.
Zakaz kapitalizacji odsetek
Ze względu na fakt, iż ta z pozoru prosta operacja matematyczna, powoduje faktyczny wzrost zaległości, wprowadzono generalny zakaz anatocyzmu. Jednakże, jak każda zasada, także i ta posiada kilka wyjątków. Co ważne, zarówno przedmiotowy zakaz, jak i odstępstwa od niego dotyczą zarówno odsetek kapitałowych, jak i odsetek za opóźnienie. Pierwsze z nich stanowią zysk wierzyciela z kapitału (np. oprocentowanie udzielonej przez niego pożyczki). Drugie natomiast to forma odszkodowania za nieterminową wpłatę należności, bądź jej brak.
Wyjątki od zakazu kapitalizacji odsetek
Pierwszym z nich jest kapitalizacja odsetek w pozwie o zapłatę. Prawo zezwala na żądanie odsetek za opóźnienie od zaległych odsetek od dnia wytoczenia o nie powództwa. Aby osiągnąć ten efekt należy ? określając wartość przedmiotu sporu ? do wartości świadczenia głównego dodać skapitalizowane odsetki na dzień poprzedzający wniesienie pozwu. Od tak określonej kwoty domagać się można odsetek za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu.
Drugi z wyjątków stanowi umowna kapitalizacja odsetek, czyli dokonanie zmiany umowy przez zwiększenia świadczenia głównego (np. z tytułu pożyczki) o wartość dotychczas naliczonych odsetek. Poza niżej wskazanym przypadkiem zabronione jest umawianie się o kapitalizowanie odsetek, które mogą powstać dopiero w przyszłości.
Trzeci przypadek znoszący zakaz anatocyzmu oraz jednocześnie pozwalający na kapitalizowanie przyszłych odsetek dotyczy instytucji kredytowych (np. banki, kasy oszczędnościowo-kredytowe, itp). Mianowicie, kapitalizacja odsetek, także przyszłych możliwa jest w umowach pożyczek długoterminowych udzielanych przez instytucje kredytowe.
Co jeśli niezgodnie z prawem dokonam kapitalizacji odsetek?
Na koniec należy zwrócić uwagę na konsekwencje naruszenia zakazu anatocyzmu. Sytuacja taka będzie miała miejsce, gdy np. wprowadzisz do umowy postanowienie o automatycznej kapitalizacji przyszłych odsetek.
W większości przypadków skutkiem takiego postępowania będzie nieważność jedynie omawianej klauzuli. Reszta umowy, o ile nie naruszałaby innych przepisów bezwzględnie obowiązujących, pozostawałaby w mocy.
Wyjątek stanowi sytuacja, gdy z okoliczności towarzyszących zawarciu umowy wynika, że bez tego typu postanowień umowa nie doszłaby do skutku. Czyli, nie podpisałbyś danej umowy, jeżeli nie zawierałaby ona postanowień o kapitalizacji odsetek. Wtedy skutek nieważności obejmować będzie całą umowę.
