Dłużnik powinien spełnić świadczenie (a zatem zachować się zgodnie z zawartą umową) w terminie wskazanym w samej umowie lub też wynikającym ze właściwości świadczenia. Jeśli na podstawie treści umowy, ani jej właściwości nie da się określić terminu spełnienia świadczenia dłużnik powinien go spełnić niezwłocznie po wezwaniu wierzyciela.
W przypadku, kiedy dłużnik nie spełnia świadczenia tak ustalonym terminie, wierzyciel uzyskuje odpowiednie uprawnienia. Rodzaj tych uprawnień zależy od tego, czy uchybienie przez dłużnika terminu do spełnienia świadczenia jest następstwem takich okoliczności, które są od dłużnika niezależne (opóźnienie), czy też wynika z okoliczności leżących po jego stronie (zwłoka). Szerzej o różnicy pomiędzy zwłoką a opóźnieniem pisałem w innym miejscu na blogu.
Opóźnienie (a zatem niezawinione przez dłużnika niedotrzymanie terminu) nie pociąga za sobą żadnych konsekwencji dla dłużnika w przypadku świadczeń niepieniężnych. Dotyczy to takich kontraktów, w których umówione zachowanie dłużnika polega np. na przeniesieniu własności rzeczy, wykonania jakiejś usługi itp.
W przypadku, gdy świadczenie polega na zapłacie określonej sumy pieniężnej, to w wypadku opóźnienia dłużnik jest zobowiązany do zapłaty na rzecz wierzyciela odsetek. Jeśli z treści umowy nie wynika wartość odsetek, wierzycielowi należą się odsetki ustawowe. Wierzyciel będzie mógł żądać wyższych odsetek w sytuacji, kiedy sama wierzytelność wynikająca z umowy będzie wyżej oprocentowana.
Na przykład: jeśli dłużnik będzie opóźniał się ze zwrotem kwoty zaciągniętej pożyczki, której umowa przewidywała, że dłużnik zwróci wierzycielowi kwotę o 15 % wyższą niż pożyczył, to wówczas za opóźnienie wierzyciel będzie mógł żądać również odsetek w wysokości 15 %, a nie ustawowych (oczywiście z uwzględnieniem odsetek maksymalnych).
W umowie strony mogą same określić rodzaj negatywnych następstw, które będą obciążać dłużnika jeśli opóźni się ze spełnieniem świadczenia. W tym zakresie strony będą mogły wykorzystać inne instytucje z kodeksu cywilnego, np. ustalić, że w wypadku opóźnienia, dłużnik będzie musiał zapłacić określoną karę umowną.
